Απλά πράγματα για τα μυρμήγκια, άλλά...

Πρόσφατα έπεσε στα χέρια μου ένα βιβλίο με τίτλο «Η ομορφιά και η παραδοξότητα των κοινωνιών των μυρμηγκιών» (εκδ. «Norton, W.W.& Company») των Bert Holldobler και Edward Wilson. Οι συγγραφείς, πρωτοπόροι βιολόγοι, τιμημένοι με βραβείο Πούλιτζερ το 1990 για το βιβλίο τους «Ants», παρουσιάζουν στο νέο τους βιβλίο μια σύνθεση όλων των ανακαλύψεων και πληροφοριών που έχουν συλλέξει ως τώρα για τα μυρμήγκια. Θα ήταν ψέματα αν σας έλεγα ότι τα έντομα είναι το χόμπι μου, όμως με κέντρισε ο outsider τίτλος του βιβλίου. Άρχισα να το διαβάζω και έχοντας φτάσει ήδη στη μέση, σας μεταφέρω ορισμένα πράγματα που πραγματικά με εντυπωσίασαν.

Η ζωή των μυρμηγκιών είναι απίστευτα πολύπλοκη και ότι γνωρίζουμε γι' αυτήν βασίζεται σε έρευνες που έκαναν οι δύο συγγραφείς τα τελευταία 40 χρόνια. Η σύνθετη κοινωνία των μυρμηγκιών αυτορυθμίζεται και μπορεί να λειτουργεί ομαλότατα, σαν να ήταν ένας και μόνος σούπερ οργανισμός. Τα μυρμήγκια συνεργάζονται και καταφέρνουν να κατασκευάζουν ολόκληρες υπόγειες πόλεις, πραγματικά αρχιτεκτονικά θαύματα, με συστήματα εξαερισμού, δαιδαλώδεις διαδρόμους και πάμπολλες αίθουσες. Στις τελευταίες τοποθετούνται τα αβγά και οι προμήθειες τροφής οι οποίες συλλέγονται, μεταφέρονται τεμαχίζονται και αποθηκεύονται, με υποδειγματική ομαδική εργασία. Υπάρχουν ιδιαίτερα δωμάτια για τη βασίλισσα και την ανάπαυση των εργατριών. Υπάρχουν άλλα δωμάτια που μεταφέρονται τα τραυματισμένα μυρμήγκια για να δεχτούν την περιποίηση των συντρόφων τους, οι οποίοι εκκρίνουν ένα ειδικό υγρό και αλείβουν τους τραυματίες μέχρι να γίνουν καλά.

Μία αποικία μυρμηγκιών μπορεί να φιλοξενεί από μερικές χιλιάδες μέχρι και 20 εκατομμύρια μυρμήγκια. Ο τρόπος οργάνωσης της είναι αξιοθαύμαστος. Η πλειοψηφία των αποίκων είναι γένους θηλυκού, μυρμήγκια εργάτες με πολλαπλά καθήκοντα. Υπάρχουν ακόμα μεγάλα θηλυκά μυρμήγκια στρατιώτες με τεράστια σαγόνια, μυρμήγκια που χτίζουν, μυρμήγκια που φροντίζουν για την καθαριότητα και περιποιούνται τα μικρά, μυρμήγκια γεωργοί που καλλιεργούν μύκητες, μυρμήγκια αχθοφόροι, μυρμήγκια φυλλοκόποι, μυρμήγκια που αιχμαλωτίζουν και εκτρέφουν φυτόφθειρες από τις οποίες παίρνουν το μέλωμα για τροφή και γενικά μυρμήγκια όλων των ειδικοτήτων καθώς επίσης και αρσενικοί κηφήνες. Άγνωστος παραμένει ο τρόπος κατανομής των εργασιών. Αυτό που όμως είναι εξακριβωμένο είναι το γεγονός ότι η κατανομή είναι δίκαιη και κανένα μυρμήγκι δε "λουφάρει".

Κατά τη διάρκεια της ζωής τους τα μυρμήγκια μαθαίνουν, αποθηκεύουν μνήμες και καταγράφουν γεγονότα στα αισθητήρια όργανά τους. Θυμάστε το μύθο του Αισώπου, στον οποίο ο μέρμηγκας προνοεί για το μέλλον του; Πράγματι τα μυρμήγκια σχεδιάζουν τι θα κάνουν στη συνέχεια, αν δηλαδή θα τελειώσουν μια βαριά δουλειά, αν θα αναζητήσουν μια καινούρια, αν θα φυλάξουν σκοπιά ή θα αναπαυθούν. Επικοινωνούν μεταξύ τους με την επαφή των κεραιών τους, με ήχους από το σύρσιμο της κοιλιάς τους και με οσμές που βγάζουν ειδικοί αδένες που έχουν στο σώμα τους. Αναγνωρίζουν τις οσμές με τις κεραίες τους και βάζουν σημάδια με εκκρίσεις φερορμόνης για να αναγνωρίζουν τα μονοπάτια.

Η περιπλάνηση στο μαγευτικό κόσμο των μυρμηγκιών τελειώνει κάπου εδώ, λόγω χώρου. Τα υπόλοιπα θα σας τα πω όταν τελειώσω το διάβασμα ολόκληρου το βιβλίου.

Επιστρέφοντας τώρα στα προσκοπικά, κοινή είναι η διαπίστωση ότι τα τελευταία χρόνια, ενώ έγιναν αρκετά πράγματα σε παράπλευρους σημαντικούς τομείς, δεν τα πήγαμε αντίστοιχα καλά στο προσκοπικό παιχνίδι, το οποίο όμως αποτελεί και την ουσία της Κίνησης. Η τελευταία Γ.Σ., αντιλαμβανόμενη αυτήν την πραγματικότητα πληρέστερα από τον καθένα μας, κατέγραψε την επιθυμία της Κίνησης για αλλαγή πορείας και στροφή στον προσκοπισμό του τμήματος, της δράσης και του συναισθήματος. Δείχνοντας τη θέληση των βαθμοφόρων για μία ειλικρινή, ενωτική και συνεπή ηγεσία, εξέλεξε με ισχυρή εντολή ένα Δ.Σ., στη σύνθεση του οποίου περιέλαβε σημαντικό αριθμό νεότερων σε ηλικία βαθμοφόρων βάσης, αναγνωρίζοντας συγχρόνως το έργο και την προσφορά παλαιοτέρων στελεχών και κλείνοντας τα αυτιά της σε κινδυνολογίες και φοβικές κραυγές. Το Δ.Σ. με τη σειρά του έκανε κι αυτό ένα βήμα μπροστά, αναδεικνύοντας στη θέση του Γενικού Εφόρου ένα νέο άνθρωπο, βαθμοφόρο των έργων και συνάμα μεστό προσκοπικά μέσα από την ενεργό δράση και το προσκοπικό παιχνίδι.

Μπροστά μας υπάρχουν οι προκλήσεις του εκσυγχρονισμού και της προσαρμογής της Κίνησης στα δεδομένα της δεύτερης εκατονταετίας. Ο επαναπροσδιορισμός του διοικητικού μοντέλου, η απλοποίηση των διαδικασιών, η ελαχιστοποίηση της γραφειοκρατίας, η ανάδειξη ικανών στελεχών, η σύνδεση πράξης - εκπαίδευσης - διοίκησης, ο περιορισμός του συγκεντρωτισμού και του πατερναλισμού, η κάθετη υποστήριξη και εκπαίδευση, η προσαρμογή της μεθοδολογίας κ.α. αποτελούν ανάγκες που απαιτούν δράση, σύμπνοια, εμπιστοσύνη και ειλικρίνεια. Ο Γενικός Έφορος και το επιτελείο του έχουν να διανύσουν μακρύ και δύσκολο δρόμο, έχοντας αναλάβει να οδηγήσουν την κίνηση μπροστά. Είναι αυτονόητο ότι ειδικά στα πρώτα τους βήματα, οι άνθρωποι αυτοί χρειάζονται την άδολη και αμέριστη στήριξη όλων, για να μπορέσουν απερίσπαστοι να φέρουν σε πέρας το προσκοπικό έργο, το οποίο άλλωστε αποτελεί και την πεμπτουσία της Κίνησης. Το Δ.Σ. από την πλευρά του μπορεί να συμβάλλει ουσιαστικά στην κοινή προσπάθεια, επωμιζόμενο τον πολύ σημαντικό φόρτο των οικονομικών, της ακίνητης περιουσίας, των δημόσιων και διεθνών σχέσεων και των άλλων σημαντικότατων υποχρεώσεων του Ιδρύματος.

Κάπου εδώ έρχονται πάλι στο νου μου αυτά που διάβασα στο βιβλίο για την οργάνωση των μυρμηγκιών. Αυτό που μένει να μάθω διαβάζοντας το υπόλοιπο του βιβλίου είναι αν στις κοινωνίες των συμπαθών εντόμων υπάρχουν επαναστάσεις (έχουμε ενδείξεις, αλλά οι ειδικοί δεν γνωρίζουν τα αίτια), ιδεολογίες, «γραμμές», «ομάδες», μυρμηγκοπατέρες, αντιπολιτεύσεις, αν υπάρχει άρνηση, κολλήματα με την εξουσία και καθεστωτικές αντιλήψεις.

Η συνεργασία βλέπετε είναι αυτή που καθόρισε την πνευματική και κοινωνική ανάπτυξη του ανθρώπινου είδους και αυτή υπάρχει έντονη και στα μυρμήγκια.

Απλά πράγματα για τα μυρμήγκια, άλλά...